ΝΙΚΟΛΑΣ ΝΕΓΚΡΕΠΟΝΤΕ

«H Ελλάδα θα μπορούσε να αναλάβει την παγκοσμιοποίηση της πληροφορικής»

«Το μόνο που χρειάζεται πια ο κόσμος μας είναι να δώσουμε σε κάθε παιδί έναν φορητό υπολογιστή» υπογραμμίζει ο ιδρυτής και πρόεδρος του περίφημου Media Lab του MIT, ο οποίος θα είναι βασικός ομιλητής στο Παγκόσμιο Συνέδριο Πληροφορικής (19-21 Μαΐου) στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών

ΤΑΣΟΣ ΚΑΦΑΝΤΑΡΗΣ

Ο ιδρυτής και πρόεδρος του MIT Media Lab αναγνωρίζεται διεθνώς ως μέντωρ της τεχνολογίας. Είναι αυτός που γνωρίζει την όψη τού αύριο, αυτός που διαμορφώνει όσο λίγοι στον πλανήτη αυτή την όψη. Ταυτόχρονα, ο γιος του χιώτη ναυάρχου Δημήτρη Νεγκρεπόντε και της Σπαρτιάτισσας Κατερίνας Κουμαντάρου είναι Ελληνας όσο λίγοι: πολίτης του κόσμου και «της ημετέρας παιδείας μετέχων», ηγείται σταυροφορίας προκειμένου όλα τα παιδιά της Γης να αποκτήσουν πρόσβαση στην πληροφορική και στο Διαδίκτυο. Πρεσβεύει ότι η οικουμενικοποίηση της γνώσης είναι αυτή που θα φέρει την ευημερία και την ειρήνη στον κόσμο μας. Δεξί του χέρι σ' αυτή την πολύχρονη εκστρατεία έχει τον γιο του, Δημήτρη, εκδότη του διακεκριμένου αμερικανικού περιοδικού νέων τεχνολογιών «WiReD».
Ο Νίκολας Νεγκρεπόντε (φωτογραφία δεξιά) σπούδασε στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (το περίφημο MIT) και ξεκίνησε το 1966 την ακαδημαϊκή καριέρα του σε αυτό, ως καθηγητής Σχεδιασμού μέσω H/Y. Το 1980 ίδρυσε το Εργαστήριο Μέσων (Media Lab), το οποίο εξελίχθηκε γοργά στο σημαντικότερο κέντρο έρευνας και ανάπτυξης μέσων επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων και των μηχανών (φωτογραφία επάνω). Συνέγραψε βιβλία για την έλευση της νέας εποχής, με γνωστότερο το «Being Digital» (1995), που μεταφράστηκε σε πάνω από 40 γλώσσες. Πριν από λίγα χρόνια ίδρυσε ευρωπαϊκό τμήμα του MIT (Media Lab Europe), στην Ιρλανδία. Οταν ερωτήθηκε για τα κριτήρια της επιλογής του, ο καθηγητής απάντησε ότι «οι Ιρλανδοί σέβονται βαθιά την τρέλα και έχουν μια αντικαθεστωτική και χαοτική προσέγγιση στην καινοτομία χωρίς όμοιο». «H Ιρλανδία» κατέληξε «παρέχει το είδος της διανόησης, οικονομίας και διακυβέρνησης που ταιριάζει ιδανικά στη φιλόδοξη διεθνή μας προσπάθεια να μετασχηματίσουμε τους τρόπους σκέψης και δημιουργίας».
Γνωστός στους αναγνώστες μας και από προηγούμενες επισκέψεις του και ομιλίες στην πατρώα γη, ο Νίκολας Νεγκρεπόντε θα έλθει στην Αθήνα στα μέσα Μαΐου, όπου θα απευθυνθεί ως κύριος ομιλητής στο Παγκόσμιο Συνέδριο Πληροφορικής (19-21 Μαΐου), στο Μέγαρο Μουσικής. Προτού όμως μιλήσει στους χιλιάδες ειδήμονες που θα συρρεύσουν από όλον τον πλανήτη, δέχθηκε με θέρμη να μιλήσει σε εσάς, απαντώντας στα ερωτήματα που του έθεσε «Το Βήμα».

Ο «προφήτης» της Κοινωνίας της Πληροφορίας

- Εδώ και μία δεκαετία, με τα βιβλία και τις ομιλίες σας, προειδοποιείτε τον κόσμο ότι η επανάσταση της πληροφορικής τελείωσε και ότι πρέπει να μάθουμε να ζούμε στην Κοινωνία της Πληροφορίας. Οπως λέει και η προμετωπίδα του Συνεδρίου WCIT 2004, «Το μέλλον είναι σήμερα», αλλά... είναι εδώ για όλους μας; Εσείς προσωπικά, μαζί με το γιο σας, Δημήτρη, και τον καθηγητή Σέιμουρ Πάπερτ, ξεκινήσατε πρωτοβουλίες για το γεφύρωμα του «ψηφιακού χάσματος» και την εξοικείωση παιδιών από τα φτωχότερα μέρη του πλανήτη με τους υπολογιστές και το Διαδίκτυο. Πόσο αποτελεσματικές αποδεικνύονται αυτές οι πρωτοβουλίες στην εποχή της «παγκοσμιοποιημένης ανησυχίας» που ζούμε;
«H πρόσβαση στο Διαδίκτυο ανθρώπων από τις πιο φτωχές και απομακρυσμένες περιοχές του κόσμου εμποδιζόταν ως σήμερα από το υψηλό κόστος και τη μικρή διαθεσιμότητα υπολογιστών. Ωστόσο η ήδη ραγδαία μείωση του κόστους των τηλεπικοινωνιών και η εξάπλωσή τους θα επιταχυνθεί και άλλο, μέσω της δημιουργικής αξιοποίησης του αδιάθετου φάσματος συχνοτήτων (για παράδειγμα, της ασύρματης διαδικτύωσης υπολογιστή με υπολογιστή - WiFi). Ετσι, το μόνο που χρειάζεται πια ο κόσμος μας είναι να δώσουμε σε κάθε παιδί έναν φορητό υπολογιστή, κατεβάζοντας το κόστος του στα 100 δολάρια μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια. Αυτός ο στόχος είναι που απορροφά τη δραστηριότητά μου. Οσο για το "φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης"... με έναν τέτοιο βαθμό πρόσβασης τα παιδιά δεν θα το αντιλαμβάνονται ως φαινόμενο περισσότερο απ' ό,τι τον αέρα - γιατί, όπως και το οξυγόνο του αέρα, δεν μας απασχολεί παρά μόνον όταν μας λείπει».
- Ο ιδρυτής της Microsoft, Μπιλ Γκέιτς, έγραψε κάποτε για τον Μιχάλη Δερτούζο (1936-2001): «Υπήρξε ο πρώτος πραγματικός ανθρωπιστής τεχνοκράτης». Με μια τόσο μικρή ιστορία τεχνο-ανθρωπισμού, έχουμε ελπίδες να επικρατήσουν οι πανανθρώπινες αξίες στον «αιώνα των ζωντανών μηχανών» όπου μπήκαμε;
«Το πρώτο βιβλίο που έγραψα ήταν το 1970. Είχε τίτλο "H πρώτη μηχανή που μπορεί να εκτιμήσει τη χειρονομία". Ο υπότιτλός του ήταν "Ανθρωπισμός μέσω των μηχανών". Ο ανθρωπισμός είναι τρόπος θεώρησης, όχι σώμα γνώσης. Τυπικά, άνθρωποι με ευρύ υπόβαθρο έχουν μια ανθρωπιστική προοπτική και μερικοί από αυτούς έχουν - όπως είχε ο Μιχάλης - την ικανότητα να την εκφράζουν. Δεν πρέπει να συγχέουμε τον ανθρωπισμό με τον σκεπτικισμό ή με την όποια μελαγχολία για τη γοργή τεχνολογική πρόοδο».
- Ο καλπασμός των τεχνολογιών και η ζήτηση για τις «εφαρμοσμένες επιστήμες» έχει εγείρει ερωτήματα για το μέλλον των θεωρητικών σπουδών. Ποιος πιστεύετε ότι είναι ο ρόλος του Πανεπιστημίου στην Κοινωνία της Πληροφορίας;
«Ο επιστημονικός κόσμος είχε συνηθίσει να βλέπει τα θέματα σε μια γραμμική κλίμακα, που πήγαινε από το βασικό στο εφηρμοσμένο. Στην περίπτωση των υπολογιστών, αυτό ξεκίνησε με την επιστήμη των υλικών, πέρασε στα κυκλώματα ημιαγωγών, έπειτα στα αναλογικά και ψηφιακά συστήματα, έπειτα στο λογισμικό... για να φθάσει στο άλλο άκρο, στις εφαρμογές τους. Για κάποιους ακαδημαϊκούς, όσο πλησιάζεις στις εφαρμογές τόσο απομακρύνεσαι από το αντικείμενο των σπουδών. Αυτή η άποψη του κόσμου είναι πεπαλαιωμένη και ανακόλουθη με το σήμερα. Τα τελευταία είκοσι χρόνια μάς δίδαξαν ότι μπορούμε να κάνουμε "βασική έρευνα στις εφαρμογές". Ακόμη περισσότερο, οι καινοτόμες εφαρμογές μπορούν οι ίδιες να φέρουν τεχνολογική καινοτομία ακόμη και στις πιο θεμελιώδεις επιστήμες. Τα θέματα στα οποία τα πανεπιστήμια θα έπρεπε να εξειδικεύονται είναι τα "υψηλού κινδύνου", αυτά δηλαδή που δεν μπορούν να χειρισθούν οι βιομηχανίες επειδή η θεωρητική έρευνα δεν είναι επαρκώς προβλέψιμη».
- Το Εργαστήριο Μέσων του MIT θεωρείται υπόδειγμα συνεργασίας ακαδημαϊκού ιδρύματος - βιομηχανιών, καθώς χρηματοδοτείται από περίπου 170 επιχειρήσεις, απ' όλον τον κόσμο. Αντίθετα, η Ευρώπη πασχίζει ακόμη να βρει το μοντέλο οργάνωσης των πανεπιστημίων της για να αντεπεξέλθουν στα αιτήματα της νέας εποχής. Ποια είναι, κατά τη δική σας άποψη, η συνταγή που πρέπει να ακολουθήσουμε;
«Υπάρχουν τρεις αποφάσεις-"κλειδιά" που θα μπορούσαν να βελτιώσουν τα πράγματα για τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια:
1) Κάθε πανεπιστήμιο να έχει ξένους φοιτητές κατά 25%.
2) Ολα τα πανεπιστήμια να μετατραπούν σε πανεπιστήμια έρευνας.
3) H εισαγωγή στα πανεπιστήμια να γίνεται όχι μέσω εξετάσεων αλλά μέσω συνεντεύξεων.
Οι βιομηχανίες αποδεικνύονται εξαίρετοι χορηγοί της πανεπιστημιακής έρευνας, καθόσον το τελευταίο που θέλουν οι επιχειρήσεις είναι να κάνουν οι ακαδημαϊκοί καλύτερα αυτό που μπορούν να κάνουν εκείνες. Για να το κατανοήσετε, σκεφθείτε την περίπτωση της Motorola (σ.σ.: ο N. Νεγκρεπόντε είναι μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της): To 2003 η επιχείρηση αυτή ξόδεψε 3,8 δισεκατομμύρια δολάρια για έρευνα, δηλαδή περίπου 2,5 φορές τον συνολικό προϋπολογισμό του MIT. Οταν η Motorola χρηματοδοτεί το MIT, το κάνει γιατί περιμένει από μας να κάνουμε "τρέλες", να ψάξουμε τα πιο παλαβά πράγματα, να ακολουθήσουμε τις πιο απρόσμενες οπτικές γωνίες. Μας ζητούν να είμαστε διαφορετικοί - όχι σαν αυτούς. Αυτή η πολιτική σπρώχνει την καινοτομία στα άκρα και εναρμονίζεται απόλυτα με τους σκοπούς της προωθημένης μάθησης και σπουδής».
- Παραμένοντας στον ίδιο χώρο, βλέπουμε τελευταία την Ευρωπαϊκή Ενωση να κάνει προσκλητήριο επιστροφής των «μεταναστών επιστημόνων της» για να ανακτήσει το χαμένο έδαφος. Το ίδιο κάλεσμα ακούγεται στην Κίνα, στην Ινδία κ.α. Τελικά, η Κοινωνία της Πληροφορίας ευνοεί την υπερεθνική παγκοσμιοποίηση της γνώσης ή μια ανάγκη φυσικής ισορροπίας ωθεί στην ανάπτυξη πόλων γνώσης;
«Ο λόγος που οι επιστήμονες μεταναστεύουν είναι η αναζήτηση καλύτερης προοπτικής. Πολύ συχνά οι άνθρωποι ξεχνούν ότι αυτό περιλαμβάνει την ευκολία με την οποία επιτελείς το έργο σου. Χώρες όπως η Ινδία και, σε κάποιον βαθμό, η Ελλάδα, έχουν τόση γραφειοκρατία που οι άνθρωποι - περιλαμβανομένων των επιστημόνων - ξοδεύουν υπερβολικό χρόνο στην αντιμετώπιση των δυσκολιών που παρεμβάλλουν οι δημόσιες υπηρεσίες. Οπότε, αν μια χώρα θέλει τους επιστήμονές της να γυρίσουν, δεν αρκεί απλά να τους αμείψει καλύτερα ή να επενδύσει στο αίσθημα νοσταλγίας τους για την πατρίδα. Χρειάζεται να ξανασχεδιάσει τις νομικές και επαγγελματικές υποδομές της με ριζοσπαστικό πνεύμα. Αν δεν το κάνει, κανένας επιστήμονας που σέβεται τον εαυτό του δεν θα επιστρέψει προτού μεγαλώσουν τα παιδιά του ή φθάσει στη δύση της καριέρας του!».
- Ας δούμε όμως και το αμιγές τοπίο της πληροφορικής... H διαμάχη που κυριαρχεί - και κρατάει χρόνια - είναι αυτή μεταξύ των «ανοιχτών συστημάτων» και της βασιλείας της Microsoft στο λογισμικό. Εσείς ποιο προβλέπετε ότι είναι το μέλλον του λογισμικού;
«Τα "ανοιχτά συστήματα" αντλούν δυνάμεις και τροφοδοτούνται με καινοτομία από το σύνολο του κόσμου. Οσο μεγάλη ή καλή και να είναι η Microsoft σε αυτά που παράγει, δεν είναι όλος ο κόσμος. Από την άλλη πλευρά, οι άνθρωποι συχνά βλέπουν τα ανοιχτά συστήματα ως αντίδοτο στην κυριαρχία της Microsoft. Αυτός όμως είναι λανθασμένος τρόπος σκέψης. Τα συστήματα που αναπτύσσονται συνεργατικά και χωρίς πνευματικά δικαιώματα είναι ένα μέσο για να αξιοποιηθούν η φαντασία και η δημιουργικότητα του μεγαλύτερου εφικτού αριθμού ανθρώπων. Μακροπρόθεσμα, τα "ανοιχτά συστήματα" θα επικρατήσουν».
- Οντας κύριος ομιλητής του Παγκόσμιου Συνεδρίου Πληροφορικής, τι το ιδιαίτερο νομίζετε ότι σημαίνει η διοργάνωσή του για τη χώρα μας;
«Για μένα το WCIT 2004 είναι μια ευκαιρία για την Ελλάδα να σταθμίσει τον ρόλο που μπορεί να έχει στο μέλλον. Προς το παρόν η Ελλάδα δεν έχει κάποιον σοβαρό ρόλο στην ανάπτυξη της πληροφορικής. Εκείνος ο ρόλος που εγώ διαβλέπω ότι μπορεί να αναλάβει είναι ενσωματωμένος στη μοναδική γεω-πολιτισμική της ταυτότητα, ως αμφίδρομης πύλης Ανατολής και Δύσης, ριζωμένης στη Μεσόγειο. Οι ρίζες της πληροφορικής στη Δύση και η προδιάθεσή της για το λατινικό πληκτρολόγιο είναι ζητούμενο πλέον να αντικατασταθούν από έναν πιο παγκόσμιο, πολυγλωσσικό και πολυγραφικό - πολυπολιτισμικό τελικά - τόνο. Ενόσω μια τέτοια μετάλλαξη δεν είναι με κανέναν τρόπο θρησκευτικού χαρακτήρα, είναι δύσκολο να μη δει κανείς ότι οι ακτές της Μεσογείου κατοικούνται από μουσουλμάνους, εβραίους, καθολικούς και ορθοδόξους. H Ελλάδα θα μπορούσε να παίξει το χαρτί της ως λίκνο της δημοκρατίας για να γίνει ο χώρος ή ο παίκτης που θα "παγκοσμιοποιήσει" την πληροφορική, με τη βαθύτερη έννοια του όρου».

Το ΒΗΜΑ, 02/05/2004 , Σελ.: H01
Κωδικός άρθρου: B14153H011
ID: 26260